Sınav kaygısı çocuklarda genel anlamda çok yaygın ve her çocuk liseye hazırlık sürecinde bir de buna ek olarak ergenlik dönemine giriyor. Bu durumlar göz önüne alındığında birçok çocuk TEOG sınavı kaldırıldı diye rahatladı ancak yeni sistemde tam olarak ne ile karşılaşacaklarını bilemeyen öğrencilerde; çaresizlik hissi, boşvermişlik ve başarısızlık gibi durumlar ortaya çıkabilir. Us Psikiyatri Enstitüsü’nden Çocuk ve Ergen Psikoloğu Dr. Özge Özkan, yeni sistemin öğrencilerin psikolojisini nasıl etkileyeceği hakkında bilgi verdi.

Başarısızlık korkusu, çok çeşitli kaynaklara bağlı olarak kaygıya neden olabilir. Örneğin, çocuğunuz sizlerin (anne-babasının) ya da arkadaşlarının beklentilerini karşılayamayacağını düşünerek endişelenebilir. Ya da kötü bir not aldığında, utanılacak duruma düşeceğini düşünüp, hatta görüntüleri zihninde canlandırıp, başarısız olma korkusu artabilir. Sınavın etkisini gözünde gerektiğinden fazla büyütüp, bu sınav sonuçlarını da doğrudan tüm yaşamına bağlıyor olabilir. Aynı şeyi kendinizin de yapıp yapmadığınızdan emin olmalısınız. Çocuğunuzun mükemmel bir lisede, hatta üniversitede okumaması dünyanın sonu olmayacaktır. Tüm yılın değerlendirmesinde ve sınavlarda başarısızlığı çocuğunuz, dünyanın sonu olarak algıladığı sürece, duyduğu kaygı nedeniyle aslında sahip olduğu potansiyeli ortaya koyamaması, en sık karşılaşılan ve beklenen sonuçtur.

Çaresizlik hissi, daha çok çocukların kendi davranışları ve çalışma düzeyleri ile sınav sonuçları arasındaki bağlantıyı kuramadıklarında ortaya çıkar. Çocuklar, aldıkları kötü notu, sınava yetersiz hazırlanmalarına bağlamaktansa; daha çok sınavın zorluğuna, öğretmenin yetersiz oluşuna veya kendi kontrolleri dışındaki diğer çevresel faktörlere bağladıklarında, sınavlarla ilgili çaresizlik hisleri daha da yerleşir. Başarısızlığın sebebini kendileri dışında aradıkları için kendilerini; kurban edilmiş, çaresiz, kaygılı hissedebilir ve kontrolün kendilerinde olmadığını düşünebilirler. Sonuç olarak, çalışma sürelerinden ve kalitesinden kaynaklanan başarısızlığın sebeplerini dışarıda aradıklarından ve “ne yaparsam yapayım işe yaramayacak” şeklinde düşündüklerinden daha da az çalışmaya başlayacak ve kaygıları da artacaktır. Ayrıca TEOG sınavı olmadığından dolayı hep belirli alanlarda başarıyı sabit tutma kaygısı da etkili olacaktır. Ne kadar sanatsal ve sosyal alanlarda değerlendirme alacaksa da diğer not performanslarını devamlı iyi tutma kaygısı yaşacaktır. Her yaşın dönemi, farklı yaşanmaktadır. Çocuklar ergenlik öncesi daha iyi not ortalaması yaşarken, ergenlikle beraber gelen sorunlar dersleri olumsuz etkileyebilir.

Bazen özgüvene yönelik cesaret duygusu çocuğunuzun gözünde o kadar büyüyebilir ki, TEOG sınavlarının kalkması ile birlikte “artık sınav olmayacak” diye çalışmaktan özellikle kaçınabilir. Bunun nedeni; düzenli çalışıp da başarısız olursa, bu defa “aptal” ve “yetersiz” algılanma ihtimali onun için daha korkunç bir düşüncedir. Bu durumda aileler çocuklarına; sınavların kalkmasının onların başarısız olacağı anlamına gelmeyeceğini ve yeteneklerinin artık ölçülemeyeceğini düşünmemelerini sürekli dile getirerek onlara da hissettirmeleri gerekir.

Aile içinde ya da yakın çevrede çok başarılı birinin varlığı ve onunla kıyaslanma fikri de bu tehdit algısını çocuğunuzun gözünde büyütebilir. Bu türden mukayeseleri açıktan ya da ima yoluyla yapmamak, çocuğunuzu tamamen ona özgü özellikleriyle sevdiğinizi ve her durumda kabul ettiğinizi hissettirmek önemlidir. Bir kaç yılın toplam gözlemi ve başarısı, lise dönemini belirleyici dönem olacağı için sabırlı olmanız da fayda vardır. Zaman zaman iyi okul performansı ve yeteneklerini ortaya koyması gereken dönemlerde öz güvenini pekiştirmek yerine; izleyici olmak ve iletişim kurabilmek çok önemlidir. TEOG sınavı kalkmış olsa da öğrencilerde stres ve kaygı yaşanacaktır. Çocuğunuza iyi bir dinleyici olmayı ihmal etmeyin.