Çocukluk çağı lösemileri, erişkin lösemilerine göre farklılık gösteriyor. Hastalığın ortaya çıkmasında erişkinlerde çevresel etkenler önemliyken, çocuklarda genetik faktörlerin ön plana çıktığı görülüyor. Acıbadem Altunizade Hastanesi Çocuk Hematolojisi ve Onkolojisi Uzmanı Prof. Dr. Cengiz Canpolat, vücutta kanseri engelleyen, kansere neden olabilen genlerdeki ‘mutasyon’ adı verilen değişikliklerin lösemiye zemin hazırladığını belirtiyor. Lösemilerin çoğunda ailede kanser öyküsünün varlığı gibi genetik bir temelin bulunduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Cengiz Canpolat, “Ailelerinde, meme kanseri, yumuşak doku kanseri, beyin tümörleri, böbrek üstü tümörleri, lösemiler gibi kanser geçmişi olan çocuklarda lösemi görülebiliyor. Bunun yanı sıra, bazı bağışıklık sistemi hastalıkları, down sendromu gibi genetik anormalliklerin de lösemiye yol açtığı düşünülüyor” diyor. Bununla birlikte yüksek gerilim hatları, baz istasyonları gibi elektromanyetik radyasyona maruz kalma ve lösemi arasında da bir ilişki olduğu düşünülse de bu konunun tam olarak netlik kazanmadığını belirten Prof. Dr. Cengiz Canpolat, her ne kadar bu ilişki kesin olarak doğrulanmasa da önlem almak adına elektromanyetik radyasyondan kaçınmak gerektiğini vurguluyor.
En büyük görev ailelere düşüyor!
Lösemi hücreleri vücutta yayılıp sağlıklı hücrelerin oluşumu engellendikçe hastalığa bağlı işaretler de görülmeye başlıyor. Ancak, belirtilerin birçok hastalıkla karıştırabilmesinden dolayı tanının gecikebildiğini hatırlatan Prof. Dr. Cengiz Canpolat, “Tedavide başarıyı etkileyen faktörlerin başında erken tanı geliyor ve bu noktada en büyük görev ailelere düşüyor. Çoğu zaman çocukların fazla hareketli olmasından kaynaklandığını düşünüp önemsenmeyen, bacak ağrısı, morluk gibi işaretler konusunda uyanık olmaları gerekiyor” diyor.
Erken tanının gecikmesindeki en önemli sorunun da anne ve babaların çocuklarındaki bu işaretleri doğru değerlendirememesinden kaynaklandığını söyleyen Prof. Dr. Cengiz Canpolat, ailelerin harekete geçmelerini gerektirecek bulguları sıralıyor: “Kendiliğinden ya da hafif darbe sonucunda vücutta çok sayıda morluk, küçük noktasal kanamalar, burun ve diş eti kanamaları, uzun süre devam eden ve hiç düşmeyen ateş, kol veya bacak ağrıları, koltuk altı ve lenf bezlerinde şişlik, çabuk yorulma, halsizlik, solukluk ve öksürük durumunda çocuğun yakın takibe alınmasında yarar var.”
Çocuklar tedaviye daha iyi yanıt veriyor
Çocukluk çağı lösemilerinin tedavisinde, erken tanı özellikle son yıllarda kullanılan tedavi yaklaşımlarıyla başarı şansının yüzde 80’e kadar çıkabildiğini hatırlatan Prof. Dr. Cengiz Canpolat, ayrıca, çocukluk çağındaki kanserlerin, tedaviye yetişkin kanserlerine göre daha iyi yanıt verdiğini belirtiyor. Prof. Dr. Cengiz Canpolat, akut lösemilerin hastalığın risk grubuna, hücre tipine göre tedavi edilebilirlik oranının yüzde 50’den, yüzde 90’a kadar çıkabileceğini vurgulayarak tedaviyle ilgili şu bilgileri veriyor: “Kemoterapi, çocukluk çağı lösemisinin ana tedavi yöntemini oluşturuyor. Yüksek riskli ve merkezi sinir sistemi tutulumu olan hastalarda tedaviye radyoterapi de eklenebiliyor. Tedaviye yanıt vermeyen ya da zamanla nüks gerçekleşen durumlarda da kemik iliği tedavisi uygulanabiliyor. Son yıllarda kullanılan tedavi yöntemleri arasına giren immünoterapi de başarı şansını artırıyor.”
Erkek çocukların tedavisi daha uzun sürebiliyor
Cinsiyet ayrımı gözetmeden hem erkek, hem de kız çocuklarda görülebilen lösemide erkekler bu anlamda biraz daha şanssız. Çünkü lösemi, erkek çocuklarda hem daha fazla görülüyor, hem de tedavisi daha uzun sürebiliyor. Kız çocuklarındaki tedavi süresinin yaklaşık 2,5 yıl, erkek çocuklarında ise 3,5 yıl devam ettiğini belirten Prof. Dr. Cengiz Canpolat, konuyla ilgili şu bilgileri veriyor: “Kanserli hücreler testislerde saklanabilme eğilimi gösterebiliyor. Üreme organlarını koruyan bariyerler nedeniyle de lösemi hücreleri kemoterapinin etkisinden kolaylıkla kaçabiliyor ve bu nedenle tedavinin süresi uzayabiliyor. Ancak, son yıllarda yeni kabul edilen kriterlere göre, bazı vakalarda kızlardaki kadar hızlı yanıt alınabiliyor. Bunun için çocuğun tedaviye iyi yanıt vermesi gerekiyor. Tedaviye başlamadan önce yapılan genetik ve moleküler testlerden alınan yanıtlara göre daha kısa sureli tedavi protokolleri de artık başarıyla uygulanıyor.”
Tam kür sağlanan çocukların takipleri devam etmeli
Tedavi sonrasında oluşabilecek komplikasyonlar açısından düzenli takiplere devam edilmesi gerektiğini belirten Prof. Dr. Cengiz Canpolat, “Çocukta bağışıklık sistemi eski gücüne kavuşana kadar enfeksiyonlara yatkınlık görülebiliyor. Bunun için tedaviden altı ay sonra kemoterapi ile ortadan kalkan bağışıklığın yeniden oluşturulması için aşı uygulanıyor. Ayrıca bu çocukların ileride oluşabilecek ikincil kanserler açısından da takiplerinin devam ettirilmesi son derece önem taşıyor. Ancak tam kür sağlanan çocukların düzenli takiplerle normal yaşamlarına devam edebilecekleri ve dilerlerse anne veya baba olabileceklerini unutmadan hayata sarılması gerekiyor” diyor.